Nurtuje nas wiele pytań. Na ile możliwe jest, że algorytmy zastąpią projektantów? Kiedy projektanci nauczą się współpracować z algorytmami? Jak sztuczna inteligencja wpłynie na zmianę praktyki designu? Kiedy powstanie nowy obszar projektowania data-driven design?

Dane stawiają przed projektantami wiele wyzwań. Gromadzenie danych może wywoływać stres – Czy mam usunąć ten plik? Czy go zachować? Im więcej mamy danych, tym trudniej jest nam je uporządkować i przeszukiwać. Wszechobecność danych ma coraz większy wpływ na problem z koncentracją uwagi i zarządzanie sobą w czasie – „Od danych można się uzależnić” twierdzi Piotr Migdał, Data Scientist. Coraz częściej słyszymy, że algorytmy są stronnicze. Czy faktycznie tak jest, czy może raczej wynik działania algorytmów jest lustrem ludzkich zachowań i decyzji? Zdaniem Andrew Ng, profesora Stanford University, w praktyce łatwiej jest zmniejszyć uprzedzenia AI niż wśród ludzi.

Profesor Piotr Płoszajski (SGH, Warszawa) zwraca uwagę na spektakularne efekty jakie przynosi stosowanie sztucznej inteligencji w diagnostyce. Mając stworzoną bazę danych i opisane konkretne symptomy, algorytmy są w stanie wykryć autyzm u niemowląt. Objawy, które dostrzegają ludzie pojawią się u dziecka dopiero około 4 roku życia. Są także niezwykle skuteczne w diagnostyce obrazowej. Stosowane są w badaniach genetycznych i badaniach kosmosu. W analizie danych najbardziej fascynujące jest to, że w dużych zbiorach różnorodnych informacji pojawiają się zależności, których nie sposób znaleźć bez algorytmów sztucznej inteligencji. Tymczasem mogą pokazać zjawiska, które staną się dla ludzi przełomowe.

Projektanci stoją przed wyzwaniem wyjścia poza kontekst projektowania zorientowanego na człowieka i dla ludzi. Być może będziemy projektować z technologiami oraz z danymi – „Technologia może być nie tylko materiałem, ale także uczestnikiem procesu projektowego” (Giaccardi & Redström, 2020). Projektanci będą korzystać z danych w procesie projektowym oraz współpracować z danymi. Być może obecnie stoimy u progu wypalenia się obecnych ram i struktur projektowych.

Analiza danych jest procesem kreatywnym, tak jak projektowanie. Zdaniem Ewy Bugajskiej, Senior Data Analyst w Brainly, „analityk jest przewodnikiem po danych, który ochrania projektanta przed nadinterpretacją”. Dobry analityk jest narratorem. Projektanci również korzystają z narracji, na przykład kiedy tworzą scenariusze użycia projektowanych rozwiązań, generują pomysły lub przedstawiają koncepcje. Historie i narracje mogą stać się pomostem między światem projektantów i ekspertów od danych (data scientists). Zderzenie takich narracji może przyczynić się do przełomu w designie.

W swoim przemówieniu noblowskim Olga Tokarczuk napisała: „Okazało się, że nie jesteśmy w stanie unieść tego ogromu informacji, która zamiast jednoczyć, uogólniać i uwalniać – różnicuje, dzieli, zamyka w bańkach, tworzy wielość opowieści nieprzystających do siebie albo wręcz wrogich sobie, antagonizujących”. Czy projektanci będą potrafili to zmienić?

2020

optyczny mózg

Jakub Mielczarek, Polska

Projektanci wydobywają kluczowe obserwacje z danych, porządkują złożoności, odnajdują znaczenia w gąszczu informacji, łączą pozornie odległe zjawiska. Wizualizują, nadają priorytety. Podobnie można opisać działanie algorytmów i systemów opartych o metody i techniki sztucznej inteligencji.

Czy automatyzacja wkroczy w przestrzeń projektową? Czy projektanci, którzy specjalizują się w rozwiązywaniu problemów, zastąpią algorytmy? Michał Witkowski (Lead Game Economy Designer w Rage Quit Games) pokazuje ciekawy kierunek, stwierdzając: „Analityka staje się kolejnym systemem wsparcia dla projektowania”. Ale czy człowiek nauczy się pracować z algorytmami, które osiągają wydajność trudną do wyobrażenia?

Instalacja Jakuba Mielczarka przedstawia prototyp optycznej sztucznej sieci neuronowej opartej o światłowody. Taką prostą optyczną sieć neuronową może zbudować każdy z nas, korzystając z powszechnie dostępnych elementów do budowy światłowodowych sieci internetowych. Jeśli udałoby się zasymulować działanie biologicznych sieci neuronowych za pomocą światła, mogłyby one przetwarzać informacje około 2,5 miliona razy szybciej niż ludzki mózg. Jeden dzień naszego życia odpowiadałby więc około czterem setnym sekundy pracy optycznego mózgu. Jeden ziemski rok, trwałby w symulacji optycznej około 13 sekund. Natomiast, w świecie optycznym, symulacja naszego całego życia zajęłaby nie dłużej niż dwadzieścia kilka minut! Sztuczna inteligencja może więc stać się potężniejsza od ludzkiej zarówno pod względem ilości jak i szybkości przetwarzania informacji. Czy znajdzie się sposób na to, by taka super szybka sztuczna inteligencja pozostała w kontakcie z Człowiekiem?

“Sztuczna inteligencja nas nie zabije, może uczynić nas bardziej ludzkimi” – to słowa Holly Herndon, amerykańskiej kompozytorki, absolwentki Stanford University. Herndon stworzyła specjalny system Sztucznej Inteligencji, który wspólnie z nią tworzy muzykę.

Dane mogą stać się źródłem ekspresji i inspiracji. Pomagają przewidywać zachowania użytkowników i tworzyć spersonalizowane rozwiązania, które są rozwijane w czasie rzeczywistym w procesie ciągłego uczenia się. Projektanci mają kompetencje, które pozwalają im radzić sobie z nowymi wyzwaniami i rozumieć zawiłości, które pojawiają w interakcjach człowieka z danymi. Mogą przyczynić się do oswojenia danych, które często wydają się niezrozumiałe i nieprzyjazne.
Dane są często demonizowane, budzą grozę i wydają się przerażające. A przecież teksty i liczby to zapis symboliczny, za którym kryją się ludzkie historie i zachowania, doświadczenia, refleksje oraz pragnienia. Dane nie mówią jednak same za siebie. Aby nadać im znaczenie, trzeba zdystansować się od technologii i stworzyć odpowiednią narrację wokół danych, która będzie osadzona w ludzkiej codzienności. Jesteśmy w samym centrum rewolucji cyfrowej i wciąż jeszcze nie widzimy wszystkich możliwych skutków. To nie pierwszy raz w historii. Warto odwoływać się do tego co się wydarzyło podczas rewolucji przemysłowej – wyciągać wnioski, starać się nie popełnić tych samych błędów.

Liczby mogą odczłowieczać, a dane to często właśnie kwestia liczb.t praw człowieka. Myślę tutaj o raportach imigracyjnych. Istota projektowania danych jest nie do przecenienia. Podobnie jak nasza mowa czy język ciała, siła komunikacyjna jest w tym jak mówimy i poruszamy się, nawet bardziej niż w tym co mówimy, lub w tym przypadku, co mówią liczby.
Susan Yelavich, Professor Emerita, Design Studies, Parsons School of Design, The New School in New York

Metody i techniki sztucznej inteligencji są narzędziem, a dane materiałem. Kiedy projektanci opanują to nowe narzędzie i nowy materiał, wówczas możemy spodziewać się szybkiego postępu humanizacji danych, odkrycia danych na nowo jak i pojawienia się rozwiązań, o których wcześniej nie myśleliśmy. Projektanci mogą wesprzeć świat nowych technologii w zmianie perspektywy – w przeniesieniu akcentu z danych na człowieka.